Kybele (Kibele)

Son Güncelleme 6 ay önce

Phrygia Tanrıçası,

Büyük Ana, Ana tanrıça ve Girit’te bir dağın adından İda tanrıçası da denir. Başka bir Anadolu tanrıçası olan Kubaba’yla ve Rhea’yla bir tutulurdu. Korybantes adı verilen rahiplerle birlikte dolaştığı ormanlık tepelerin tanrıçasıydı. Efsanesi ve kültü yerine göre değişiyordu.  Girit; Kral Midas‘ın Kybele için bir tapınak yaptırdığı ve tanrıçayı çoban Attis’e bağlayan efsanenin doğduğu Pessinus’un bulunduğu Phrygia.

Kybele, dirilen Attis’i aslanların çektiği arabasıyla götürdü. Onu Pessinus’ta bir baitylos ile temsil edilirdi. Asya’da ve Asya’nın dışında da Kybele tapınakları vardı. Kybele kültü Yunanistan’da da yayıldı ve İ.Ö. 204’te Romalılar tarafından benimsendi. Yunanlılar’a göre bu kült incelikten yoksundu. Buna karşılık Romalılar, Kartaca’ ya karşı giriştikleri amansız savaş sırasında tanrıçanın erdemlerinden yararlanmak için, Sibylla kitapları’nın etkisiyle baitylosu Pessinus’tan Roma’ya getirdiler. Kült büyük ölçüde romalılaştı, ama uzun süre phrygialı rahiplerin elinde kaldığından, pek fazla yaygınlaşmadı. Bu, Roma’da resmen benimsenen ilk Doğu diniydi.

İmparatorluk döneminde, Kybele‘nin din öğretisi belirginleşti. Maia, Ops ve Ceres ile bir tutularak daha da romalılaşan yeraltı tanrıçası ve madencilerin koruyucusu Kybele, insanların yazgısını belirler, ruhları kötülük eğiliminden uzak tutardı. Tapınma biçimleri Dionysos kültü uygulamalarına benziyordu. Rahipler (galluslar), kadın kılığında hadımlardı; ayin sırasında, Phrygia flütü, simbal ve tympanon eşliğinde dans ederlerdi. Ayin, kendinden geçme ve özsakatlamayla son bulurdu.

Kybele kültü rahibi olmak, Cumhuriyet döneminde Romalılar’a yasaklandı. Daha sonraları, büyük kentlerde resmi Archigallus’luklar kuruldu ve imparator, quindecemvirleriyle birlikte, hiyerarşinin en yüksek Mertebesinde yerini aldı. Rahipler sınıfı, dendrophorus (ağaç taşıyıcılar) ve cannophorus (kamış taşıyıcılar) kurulları ile törenler sırasındaki görevlerine göre adlandırılan rahiplerden (korybantes) oluşuyordu. Bir kısım gezginci rahip de (metragyrtes) şarlatanlık ve sadakayla başıboş bir yaşam sürüyordu.

Her yıl 15 Mart’la 27 Mart arasında, Roma’da birbirinden ayrı düşünülmeyen Kybele ile Attis’in efsanevi öyküsünü temsil eden büyük bir şenlik yapılırdı. 15 Mart, “kamışın getirilişi” (canna intrat) gününde bir boğa kurban edilir ve ayin alayı düzenlenirdi. Arbor intrat (ağacın getirilişi) günü olan 22 Mart’ta Attis’in sakatlanmasının simgesi kutsal çam ağacı törenle tapınağa getirilirdi. Dias sanguinis (“kan günü”) diye anılan 24 Mart, en şiddetli biçimlerde uygulanan ve çoğu kez, taurobolium adı verilen kurban töreninin yapıldığj bir yas günüydü. Ayın 25’inde (Hilaria) Attis’in dirilişi kutlanır, 27’sinde de Kybele‘nin heykeli suya sokulurdu. Claudius döneminden itibaren, 4-10 Nisan arasında megalesia denen şenlikler düzenlendi.