Gaspıralı İsmail

Son Güncelleme 6 ay önce

İsmail Gaspıralı (Gasprinsky) 20 Mart 1851 yılında Bahçesaray yakınlarındaki Avcı köy’de doğdu. Annesi köklü bir ailenin kızı olan Fatma Sultan babası ise Rus ordusundan emekli bir askerdir. İlk öğrenimine mahalledeki Müslüman mektebiyle başladıktan sonra ilerleyen yıllarda Moskova’da harp okula devam etti. Bu yıllarda Rus fikir hayatını tanımaya başladı ve Panislavist politikanın Türk karşıtlığı onda milli duyguların kuvvetlenmesi şeklinde tezahür etti.

1872 yılında Paris’e gitti ve İvan Turgenyev’in asistanlığını yaptı. Bahçesaray’a dönünce belediye başkanı seçildi ve Rus hakimiyeti altında yaşayan Müslümanları aydınlatmak için çalıştı. Bunun için yayın hayatına önem verdi.

Rusya içerisindeki Müslüman-Türk unsurların bir bütün olarak, cehaletten kurtulmaları ve kendilerini geliştirmeleri ile başarılı olacağını düşündüğünden eğitime çok önem veriyordu. Bu amaçlar doğrultusunda uzun süre uğraşarak müsaade aldığı Tercüman adlı gazeteyi çıkardı. Gazete ile birlikte bir mektep açarak halka kısa sürede Türkçe okuma-yazmayı öğretmeyi başardı. Açtığı okulda dini derslerin yanında matematik, tarih vb. derslerde okutulmuştur.  Bu faaliyetler uzun ve meşakkatli çalışmalar neticesinde sonuç vermeye başladı. Ancak bu defada “usul-i cedid” adını verdiği bu sistem bir yandan mollaları, diğer yandan da Pan-Türkizm ve Pan-İslamizm kurma gerekçeleriyle Rusları rahatsız etti.

1905 yılında bir vapur gezintisi görüntüsü altında “Birinci Bütün Rusya Müslümanları Kongresini” organize etti ve başkanı seçildi. 1905 sonrası dönemde Rusya genelinde çok değişik fikirlere sahip birçok gazete ve dergi yayınlanmaya başlayınca Gaspıralı en önemli olmakla beraber artık tek lider görüntüsünde değildi. Ancak diğer tüm gazete ve dergilerin dil olarak onun yolunda olmaları meşhur “Dilde, fikirde, işte birlik” ilkesine uyuyordu. İlerleyen yıllarda Gaspıralı tüm dünya Müslümanlarını toplayan bir kongre düzenlemek istedi ancak çok çabalamasına rağmen bir sonuç alamadı.

Hayatı Müslüman-Türk birliğini Rusya’da tesis etme çabaları ile geçen Gaspıralı İsmail 24 Eylül 1914’te Bahçesaray’da öldü. Ölümü hem Rusya Müslümanları hem de tüm Müslümanlar arasında büyük bir teessür ile karşılandı.