Adnan Menderes

Son Güncelleme 8 ay önce

Adnan Menderes sekiz dönem milletvekilliği yapmış ve başbakan olmuş, başbakan olduğu dönemde ihtilal yaşamış ve ardından idam edilerek vefat etmiş, Türk siyasi tarihinin en önemli isimlerinden biri olmuştur.

Adnan Menderes, Türkiye Cumhuriyeti eski başbakanı. Menderes, 1899 yılında Aydın‘da doğar. Anne ve babasını küçük yaşta kaybettiğinden anneannesi büyütür. Okul hayatı İzmir İttihat ve Terakki Mektebi’nde başlar. Kızılçulu Amerikan Koleji’nde okurken misyonerlerle başı derde girdiği için çeşitli yerlere müracaat eder. Müracaat ettiği makamların birinin başında Celal Bayar vardı. Böylece; Bayar’la tanışmış oldu.

Adnan Menderes bu arada Hukuk tahsilini de tamamlamıştır. Menderes Milletvekili bulunduğu Cumhuriyet Halk Partisinde bir ara parti müfettişliği yapmış, daha sonra Beden Terbiyesi Teşkilâtında vazife almıştır.

Birinci Dünya Savaşı sırasında Ankara Hukuk Fakültesini bitirdiğinden yedek subay olarak askerliğini yapar. Aydında arkadaşlarıyla birlikte Ayyıldız Çetesini kurdu. Daha sonra Sökede Piyade Alay Yaveri olarak savaşa katıldı.Savaştan sonra İstiklal Madalyası aldı.

TBMM’de komisyon raportörlüğü yapan Adnan Menderes, Saracoğlu Hükümeti‘nin getirdiği Toprak Kanunu tasarısını tenkit ederek komisyondan istifa etti.12 Haziran 1945’te Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte Partide yaptıkları muhalefetten dolayı CHP Disiplin Kurulu tarafından ihraç edildiler.

Celal Bayar da hem partiden hem de milletvekilliğinden istifa etti.Bunlardan ötürü 7 Ocak 1946’da Demokrat Parti’nin kurulmasına sebep oldu.1946 seçimlerinde Demokrat Parti’den Kütahya milletvekili olarak meclisi girdi.Celal bayar’dan sonra ikinci adam durumuna geldi.14 mayıs 1950 seçimlerinde DP oyların 53,5’ini alarak iktidar olur ve On senelik DP iktidarının tek başbakanı olarak , o döneme damgasını vurdu.İktidarı boyunca 5 hükümet kurdu.Başbakan olduğu dönemde; Türkiye kalkınmaya başlar ve Türkiye’nin iç ve dış siyasetinde büyük gelişmeler olur; Sanayileşme ve şehirleşme hamlesi başladı, köye makine girdi, ulaşım, enerji, eğitim, sağlık, sigorta ve bankacılık yeniden başladı.

Fakat; 27 Mayıs 1960 tarihinde askeri darbeyle iktidardan indirilip Yassıada’ya hapsedilir.Milli birlik komitesi tarafından kurulan Yüksek Adalet Divanı’nca idama mahkum edilir ve Yassıada da tutuklu bulunduğu sırada çeşitli işkencelere maruz bırakılarak 17 Eylül 1961 tarihinde ise İmralı Ada’da idam edildi.

Siyasi Hayatı

1945 senesinde Demokratik rejimin gayrikabili içtinap bir hal aldığını gören Adnan Menderes, Celal Bayar, Refik Koraltan ve Fuat Köprülü ile birlikte «Dörtlü» Takrire imzasını atmakla zerre kadar tereddüt etmedi. Türkiye Büyük Millet Meclisine sunulan bu dörtlü takrirdir ki, Demokrat Partinin kurulmasına ve dolayısıyla memleketimizde çok partili rejimin yerleşmesine yol açacaktır.

Dörtlü takrire kadar demokrasinin kurulması yolundaki mücadelesine, Cumhuriyet Halk Partisi içinde devam eden Adnan Menderes, meşhur takrirden sonra 15 sene milletvekilliğini yapmış olduğu partiden ayrıldı.

Gerek Türkiye Büyük Millet Meclisinde ve gerek yurdun en ücra köşelerinde tertiplenen Demokrat Parti mitinglerinde, partisinin sözcülüğünü yapan Adnan Menderes kendini Türkiye Başvekilliğine getirecek yolda ilerlemekteydi. Bu çalışmalardır ki, Demokrat Partinin 1946 seçimlerinde, çok kısa bir mazisi olmasına rağmen, kuvvetli bir muhalefet ekibi halinde Türkiye Büyük Millet Meclisine girmesini sağladı.

1946 ve 1950 seneleri arasında, Adnan Menderes Meclis içindeki ve dışındaki mücadelesini azaltmak şöyle dursun bilâkis daha da arttırdı. İdeal arkadaşları ile birlikte yurdu bir baştan bir başa katetti. Gitmediği kasaba ve köy bırakmadı. Ve bu suretle de 1950 seçimlerinde Demokrat Partinin iktidara gelmesinde birinci derecede bir rol oynadı. Adnan Menderes 22 Mayıs 1950 tarihinden beri Başvekil olarak vazife görmekteydi. İktidara gelmeden evvel, sözcülüğünü yaptığı Demokrat Partinin programını tatbik için o günden beri enerjisinden hiç bir şey kaybetmemiş halde çalışmasına devam etmekteydi.

Adnan Menderes ilk dört senelik icraatının hesabını, 1954 seçimlerinde müsbet bir şekilde vermiş ve partisinin daha da kuvvetlenmiş bir şekilde iktidarda kalmasını sağlamıştır. Normal zamandan bir sene evvel yapılan son seçimler de, yine Adnan Menderes’in Başkanlığını yapmakta olduğu Demokrat Parti tarafından kazanılmıştır.

27 Ekini 1957 seçimlerinde Demokrat Parti, bir evvelki seçimlere nazaran daha az sayıda milletvekilliği elde etmiştir. 27 Ekim 1957 seçimlerini müteakip, Cumhurreisliğine seçilen Celal Bayar, yeni Hükümeti kurmak vazifesini tekrar Adnan Menderes’e vermiştir.

Adnan Menderes’in en büyük gayesi, Türkiye’yi iktisadi bakımdan kalkındırmak, onu mamur bir hale getirmek ve nihayet Türkiye’ye milletlerarası camiada layık olduğu mevkii kezandırmak olmuştur.

İdam edilmeden önce söylemiş olduğu son sözler ise şöyle;

“Sizin ve diğer zevatın iplerinin hangi efendiler tarafından idare edildiğini biliyorum, onlara dargın değilim. Kellemi onlara götürdüğünüzde, “Adnan Menderes, hürriyet uğruna koyduğu başını 17 sene evvel almadığınız için müteşekkirdir. İdam edilmek için ortada hiç bir sebep yok. Ölüme kadar metanetle gittiğimi efendinize söyleyebilecek misiniz? Şunu da söyleyeyim ki milletçe kazanılacak hürriyet mücadelesinde sizi ve efendinizi yine de 1950’de olduğu gibi kurtarabilirdim.”

Menderesin asılmasından sonra ailesinin de kara bulutlar peşini bırakmaz. Ardından çocukları Yüksel intihar etti, Mutlu, trafik kazasında öldü. Aydın ise ağır bir trafik kazası geçirdi.Eşi Berin Menderes ise 22 Nisan 1994 tarihinde 89 yaşında iken kalp ve böbrek yetmezliği nedeniyle Ankara’da yaşamını kaybetti. Cenazesi İstanbul’a getirilerek, Adnan Menderes’in defnedildiği Topkapı’daki anıtmezarın bahçesinde defnedildi.